Grandiozni jubilej zaslužuje grandiozni završetak. Nakon jednog od najvećih uspeha u prethodnoj sezoni – izvođenja opere Toska, radujemo se novom izazovu. Ostajući u opusu Đakoma Pučinija, predstavljamo operu Madam Baterflaj, priču o tragičnoj, neuzvraćenoj ljubavi kroz prikaz sukoba dva sveta, Istoka i Zapada na početku 20. veka. Ako ste propustili Tosku, ovo je druga prilika da budete svedok spektakla koji se pamti. Dirigent je Gabrijel Felc, a reditelj Aleksandar Nikolić.

Nakon otvaranja Japana prema Zapadu, 1868. godine, u evropskim umetničkim krugovima je vladala opsesija japanskom kulturom. Pored različitih artefakata koji su predstavljeni na izložbama širom sveta, nastajale su i brojne Orijentom inspirisane opere Sen-Sansa, Mesažera, Maskanjija i drugih. U ovom periodu nastala je najpopularnija od njih, a ujedno i jedna od najpoznatijih opera svih vremena, Madam Baterflaj Đakoma Pučinija (1858-1924). Tragična priča o mladoj gejši koja postaje supruga poručnika američke mornarice, inspirisana je događajem koji je zabeležila Dženi Long Korel, američka misionarka u Japanu. Potom je 1898. godine njen brat, Džon Luter Long, objavio kratku priču inspirisanu ovim svedočenjem, osvetljavajući arogantni lik poručnika Pinkertona. Priču je dramatizovao Dejvid Belasko u vidu jednočinog komada sa izuzetnom scenografijom, čijem je izvođenju je Pučini prisustvovao 1900. godine u Londonu. Ova dva izvora bila su presudna da se kompozitor upusti u stvaranje svog operskog ostvarenja. Dugo i detaljno je proučavao japansku kulturu i običaje, ali se posvetio i karakterizaciji lika i mentaliteta američkog poručnika. Današnji kritičari primećuju pojedina pogrešna tumačenja vezana za japanske likove, a polemike se vode i po pitanju kontekstualizacije i preispitivanja odnosa prema ljudskim i ženskim pravima u savremenom dobu.

Muzički, Pučinijev najveći lični izazov je bio sam početak — adekvatna udica koja će odmah privući slušaoca i uvesti ga u atmosferu dela. Iako je to činio u svojim ranijim operama, u Madam Baterflaj je primenio jedinstveni pristup, upotrebivši anapest kao univerzalni obrazac i suptilno sredstvo za podvlačenje dihotomije Istoka i Zapada. U kratkom preludijumu, Pučini prikriva ovu društvenu polarizaciju koristeći fugu kao anahronu zapadnu kompozicionu tehniku sa temom u anapestičkom obrascu. Ista formula se ponavlja i na početku trećeg čina, ali svoj najdublji izraz dobija u finalnom fortisimu u punom zvuku orkestra, kada Madam Baterflaj umire od sopstvene ruke.

Načinom korišćenja orkestra u ovoj partituri, Pučini je dostigao novi nivo sofisticiranosti, sa suptilnim tembrom i orkestarskim koloritom. Ipak, težište opere je na naslovnoj ulozi, koja je jedna od najkompleksnijih u muzičkoj literaturi: provodeći najveći deo vremena na sceni, Ćo-Ćo-San je jedini lik koji doživljava pravi (tragični) razvoj. Pevač mora da pruži impresivan dijapazon emocija i osobina, od krhkosti i delikatne senzitivnosti do senzualnosti, preko bistrine i britkosti, do graničnog skretanja u ludilo i, na kraju, rezigniranosti u finalnoj sceni.

mr Asja Radonjić